اسلب یا تختال چیست و چه کاربردی دارد؟

تختال یا اسلب به انگلیسی (Slab) یک نوع محصول فولادی است که جزو مهم‌ترین فرآورده‌های فولادی به شمار می‌آید. از ویژگی بارز آن، شکل مستطیلی آن است که در واقع از عرض نسبتاً کمی برخوردار است. این ورق‌ها معمولاً اندازه‌هایی در حدود 650 تا 2000 میلی‌متر عرض و 200 تا 250 میلی‌متر ضخامت دارند.تختال یا اسلب به منظور تولید ورق‌ برشی سیاه یا گرم مورد استفاده قرار می‌گیرد. این مواد معمولاً تحت تأثیر ماشین‌آلات و دستگاه‌های مخصوص تولید می‌شوند. کیفیت و عملکرد این دستگاه‌ها بسیار موثر در تولید نهایی تختال است و توجه به جزئیات این فرآوری باعث بهبود کیفیت و مقاومت محصول نهایی می‌شود. همچنین بر روی تختال‌ها، کدهای استانداردی برای شناسایی متریال آنها حک می‌شود در ادامه قصد داریم بیشتر با این محصول، کاربردها و ویژگی‌هایش آشنا شویم.

جنس اسلب و فرآیند تولید آن

بیشتر اسلب ها از جنس فولاد کربنی ساخته می‌شوند. همچنین، اسلب هایی از جنس فولاد ضد زنگ نیز تولید می‌شوند که کاربردهای خاصی دارند. این محصولات از آلیاژهای متنوعی مانند آهن، کروم، مس، منگنز، نیکل، سیلیسیوم، نیکل و مولبیدن تشکیل شده‌اند. مشخصات و ویژگی‌های اسلب معمولاً از طریق کدهای استانداردی که در قسمت انتهایی هر تختال حک می‌شوند، مشخص می‌شوند.

تولید اسلب یا تختال از مراحل استخراج سنگ آهن آغاز می‌شود. سنگ آهن معمولاً از معادن استخراج می‌شود و از خلوص مطلوبی برخوردار نیست، بنابراین نیاز به احیا دارد. فرآیند احیای سنگ آهن به دو روش انجام می‌شود:

1. احیای مستقیم (از طریق ریخته‌گری مداوم)

2. احیای غیر مستقیم (از طریق نورد گرم)

تولید اسلب که از طریق احیای مستقیم از سوخت گاز طبیعی در کوره احیا آغاز می‌شود. خروجی این فرآیند آهن اسفنجی است که به صورت بریکت تولید می‌شود. سپس آهن اسفنجی در کوره قوس الکتریکی قرار می‌گیرد و با افزودن موادی مانند کک، آهک، بنتونیت و… به حالت ذوب می‌رسد. مواد ذوب شده مورد بررسی شیمیایی قرار می‌گیرند تا به ترکیب شیمیایی مدنظر برسند.

در نهایت، مواد مذاب به واحد ریخته‌گری منتقل می‌شوند سپس در غلتکی قرار داده می‌شوند و با پاشیدن آب برای خنک کردن مواد، تختال به شمش منجمد تبدیل می‌شود. این شمش‌ها می‌توانند با برش‌های مختلف به طول‌های مورد نظر برسند.

سه روش عمده برای تولید اسلب وجود دارد:

1. روش کوره بلند (کوره تور) – روش سنتی

2. کوره القایی – روشی که به دلیل هزینه‌های بالای مصرف برق، الکترود و مواد افزودنی، در صنعت فولادسازی ایران مورد استفاده قرار نمی‌گیرد.

3. کوره الکتریکی – این روش با استفاده از الکترود و مواد افزودنی انرژی برقی برای ذوب مواد به کار می‌برد.

روش کوره بلند به عنوان یک روش سنتی برای تولید اسلب استفاده می‌شود و به خاطر منابع مرغوب زغال سنگ در ایران کاربرد دارد. در این روش، سنگ آهن به همراه آهک و کک به کوره بلند منتقل می‌شود و در نهایت فولاد خام حاصل از این روش به دست می‌آید.

مهم‌ترین نکته این است که برای بهبود کیفیت و کنترل فرآیند‌های تولید اسلب، نیاز به تکنولوژی و کارآیی در صنعت فولادسازی وجود دارد. این فرآیندها نقش مهمی در تأمین نیازهای صنایع مختلف با بازدهی بالا ایفا می‌کنند.

---

ویژگی‌های اسلب با کیفیت

برای تشخیص یک اسلب با کیفیت باید به وجود فاکتورهای زیر دقت کنید. توجه به این ویژگی‌ها باعث افزایش کیفیت و استانداردهای محصول و همچنین تاثیر مثبت بر رتبه‌بندی و قابلیت دسترسی به آن می‌گردد.

1. سطح صاف و بدون پوسته

2. عدم وجود عیوب ظاهری و سطحی به‌طور داخلی

3. عدم وجود ترک

4. عدم وجود حفرات انقباضی بر روی سطح

5. عدم دیدن هیچ اثری از جوش بر روی محصول

6. وجود لایه‌ای ضد زنگ با توصیه به ترسیم این لایه در هر دو طرف اسلب یا تختال

انواع اسلب

اسلب‌ها تنوع مختلفی دارند و هر کدام از آنها در بخش‌های مختلفی کاربرد دارند. برخی از رایج‌ترین انواع اسلب عبارت‌اند از:

اسلب فولادی کربنی: این نوع از تختال‌ را می‌توان پرکاربردترین مدل اسلب‌ها دانست. ترکیب آهن و کربن باعث می‌شود که از این نوع تختال برای تولید طیف گسترده‌ای از محصولات فولادی از جمله ورق، کلاف و صفحه استفاده شود.

تختال فولادی آلیاژی: نوع دیگری از اسلب‌های فولادی، فولاد آلیاژی هستند که از ترکیب آهن و سایر عناصر آلیاژی مثل کروم، نیکل یا مولیبدن تشکیل شده‌اند. ترکیبات آلیاژی نامبرده سبب می‌شوند تا استحکام فولاد افزایش پیدا کرده و مقاومت زیادی در برابر خوردگی نسبت به تختال فولادی کربنی داشته باشد.

اسلب فولادی ضدزنگ: سومین نوع اسلب فولادی که می‌توان به آن اشاره کرد، اسلب فولادی ضدزنگ است. همانطور که از نام آن نیز مشخص است، این صفحات فولادی دارای حداقل10.5 درصد کروم است که این ترکیب باعث مقاومت بالای آنها در برابر خوردگی و زنگ زدگی می‌شود. از این نوع تختال عموماً در صنایع غذایی و شیمیایی استفاده می‌شود.

اسلب فولادی الکتریکی: برای تولید فولادی که مقاومت الکتریکی بالا و مقاومت الکتریکی پایین دارد در تجهیزات الکتریکی مثل ترانسفورماتورها و موتورهای الکتریکی، از اسلب فولادی الکتریکی استفاده می‌شود.

تختال فولادی سیلیکونی: نوع دیگری از تختال فولادی که قصد داریم به شما معرفی کنیم، تحتال فولادی سیلیکونی است. از این نوع اسلب نیز در تجهیزات الکتریکی مثل ترانسفورماتور یا ژنراتور استفاده می‌شود. چراکه همانطور که از نامشان نیز مشخص است، تختال فولادی سیلیکونی حاوی مقادیر بالایی از سیلیکون هست و از خواص مغناطیسی بالایی برخوردار است.

تختال فولادی ابزار: اسلب‌های فولادی ابزار دارای مقادیر بالایی از کربن و سایر عناصر آلیاژی هستند و از مقاومت لازم برای برش و شکل دادن به سایر مواد برخوردار هستند، به همین دلیل به طور خاص برای تولید ابزارهایی مثل مته، اره و… استفاده می‌شوند.

کاربردهای اسلب

بیلت، بلوم و اسلب، سه محصول فولادی مهم هستند که در ساخت مختلف مقاطع و محصولات فولادی مورد استفاده قرار می‌گیرند. اسلب به خصوص برای تولید ورق، صفحات و همچنین در صنعت ماشین‌آلات سنگین کاربرد دارد. باید توجه داشت که ضخامت استاندارد این ورق‌های فولادی بسیار کم است و بنابراین در برش‌ها ممکن است مشکلاتی ایجاد شود که نیاز به دستگاه‌های با امکانات بالا دارند.

محصولات پیش ساخته فولادی شامل اقلامی مانند تختال، شمش، بیلت و بلوم می‌شوند که در ساخت مقاطع فولادی مانند تیرآهن‌ها، لوله‌ها، ورق‌ها و میلگردها کاربرد ویژه دارند. تولید انواع محصولات فولادی، مانند کویل‌ها، ورق‌های تیرآهن و لوله‌ها که در صنعت ماشین‌آلات نیز کاربرد دارند، با استفاده از اسلب صورت می‌گیرد.

در تولید ورق‌های فولادی نیز از تختال استفاده می‌شود، اما این فرآیند شامل مراحلی می‌شود که هرکدام از آنها باید با دقت انجام شوند. در ابتدا، اسلب‌ها تا رسیدن به دمای کنترل شده‌ای حرارت داده می‌شوند و سپس تحت فشار غلتک‌ها نورد می‌شوند. در نتیجه، ضخامت آن‌ها به تدریج کاهش می‌یابد. محصول نهایی که از این فرآیند به دست می‌آید، ورق گرم یا سیاه نامیده می‌شود که برای آماده‌سازی تولید دیگر ورق‌ها اسیدشویی می‌شود.

محصولات گرم پس از تولید و قرار گرفتن در معرض هوای آزاد، لایه‌ای از اکسید آهن بر روی سطح آن‌ها تشکیل می‌شود. برای حذف این لایه و دیگر آلودگی‌ها، این محصولات اسیدشویی می‌شوند. در این فرآیند، آن‌ها را در حوضچه‌های مخصوص حاوی اسید مناسب قرار می‌دهند تا سطح آن‌ها تمیز شود.

توجه داشته باشید که انجام فرآیند اسیدشویی ضروری است؛ زیرا ورق‌های مورد نظر برای نورد سرد قابلیت ندارند. غلتک‌های سرد برای نورد کردن ورق‌های سیاه با سطح زبر و کدر به‌دلیل وجود لایه‌های اکسیدی مناسب نیستند.از این رو، قیمت ورق‌های اسیدشویی بسته به نرخ اسلب فولادی و محصولات گرم مشخص می‌شود.

اسلب یا تختال پرکاربرد در دنیای فولاد اسلب فولادی یک ماده بسیار مهم و کاربردی در تولید محصولات فولادی است. چراکه وجود این عنصر در ساخت محصولات فولادی مختلف این اطمینان را به سازندگان محصولات می‌دهد که محصول نهایی از نظر دوام، استحکام و شکل‌پذیری می‌تواند نیازهای صنایع مختلف را به خوبی برآورده کند. در این مقاله ما تلاش کردیم تا با ارائه محتوایی مناسب، به درک بهتر اسلب فولادی و کاربردهایی که دارد، کمک کنیم.